İşletmelerde çevre denetimi, çevresel etkilerin en aza indirilmesi ve yasal mevzuata uyulmasını sağlamak amacıyla yürütülen bir süreçtir. Çevre denetimleri, işletmelerin çevre üzerindeki etkilerini değerlendirmek, uygunluğunu sağlamak ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmek amacıyla yapılır. İşletmelerin çevre denetimleri kapsamında uyması gereken gereklilikler, faaliyet gösterilen sektör, tesis büyüklüğü, kullanılan hammadde türü ve faaliyet alanına göre değişebilir.
ÇEVRE DENETİMİ İÇİN GEREKLİLİKLER
1. Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğine Uygunluk
• Çevre İzni: İşletmeler, çevresel etkileri dikkate alarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan faaliyetlerine uygun çevre izinlerini almak zorundadır. Bu izinler genellikle emisyonlar, atık yönetimi, su kullanımı gibi alanları kapsar.
• Çevre Lisansı: Atık bertarafı, geri dönüşüm, su arıtma gibi özel çevresel faaliyetler için işletmelerin çevre lisansı alması gerekebilir.
• Geçici Faaliyet Belgesi: Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporu ve çevre izinleri alınmadan önce işletmelerin geçici faaliyet belgesi alması gerekebilir. Bu belge, işletmenin çevreye zarar vermeden faaliyetlerini geçici olarak sürdürebilmesine olanak tanır.
2. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
• ÇED Raporu: Büyük ölçekli veya çevresel etkileri yüksek olabilecek projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu hazırlanmalıdır. Bu rapor, işletmenin faaliyetlerinin çevre üzerindeki olası etkilerini analiz eder ve bu etkilerin nasıl yönetileceğini belirtir.
• ÇED Yönetmeliği'ne Uygunluk: ÇED yönetmeliği kapsamında yer alan projeler, çevresel etkileri açısından değerlendirilmelidir. Faaliyet alanı, kullanılan teknoloji ve yerel çevresel koşullara göre bu raporun hazırlanması zorunludur.
3. Atık Yönetimi
• Tehlikeli ve Tehlikesiz Atık Yönetimi: İşletmeler, üretim süreçlerinden kaynaklanan tehlikeli ve tehlikesiz atıkların yönetimi konusunda yasal düzenlemelere uymalıdır. Bu atıkların toplanması, taşınması, geri dönüştürülmesi veya bertaraf edilmesi için ilgili yönetmelikler doğrultusunda işlem yapılmalıdır.
• Atık Beyan Sistemi (ABS): Türkiye’de tehlikeli atık üreten işletmeler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Atık Beyan Sistemi'ne kayıt yaptırarak yıllık olarak atık miktarlarını beyan etmek zorundadır.
4. Hava Kalitesi ve Emisyon Kontrolü
• Emisyon İzni: İşletmeler, faaliyetleri sonucu oluşan hava emisyonlarının (gaz, duman, toz vb.) yasal sınırlar içinde olup olmadığını düzenli olarak ölçmeli ve raporlamalıdır. Gerekli izinleri alarak bu emisyonları kontrol altına almalıdır.
• Hava Kalitesi Yönetimi: İşletmeler, atmosferik kirleticiler açısından ulusal ve yerel düzenlemelere uygun olarak hava kalitesini izlemeli ve olumsuz etkileri en aza indirmelidir.
5. Su Yönetimi ve Atık Su Arıtımı
• Atık Su Arıtma: İşletmelerin faaliyetleri sonucu oluşan atık sular, doğrudan çevreye salınmadan önce arıtılmalıdır. İşletmeler, bu atık suları arıtmak için gerekli olan tesisleri kurmalı ve bu tesislerin işletilmesi sırasında su kirliliği kontrolüne yönelik düzenlemelere uymalıdır.
• Su Kullanımı: İşletmeler, su kaynaklarını etkin bir şekilde kullanmak için su tasarrufu sağlayan teknolojiler kullanmalı ve suyun geri dönüşümüne önem vermelidir.
6. Tehlikeli Kimyasalların Yönetimi
• Kimyasal Yönetim Planı: İşletmeler, kullandıkları kimyasal maddelerin yönetimini sağlamak için bir plan oluşturmalı ve bu maddelerin güvenli depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesi konularında düzenlemelere uygun hareket etmelidir.
• Kimyasal Kayıt ve Bildirim: REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) gibi uluslararası kimyasal kayıt sistemlerine uygun olarak kimyasalların kullanımı hakkında bildirimde bulunulmalıdır.
7. Gürültü Kirliliği Kontrolü
• Gürültü Ölçümü: İşletmeler, faaliyetlerinden kaynaklanan gürültü düzeyini düzenli olarak ölçmeli ve gürültü kirliliği ile ilgili düzenlemelere uygun olarak sınırlar içinde tutmalıdır.
• Gürültü Yönetimi: Özellikle yerleşim alanlarına yakın tesislerde, gürültü azaltıcı önlemler alınmalı ve bu konuda düzenli denetimler yapılmalıdır.
8. Enerji Verimliliği ve Karbon Ayak İzi
• Enerji Verimliliği: İşletmeler, enerji tüketimini azaltmak ve verimliliği artırmak amacıyla enerji yönetim sistemleri kurmalı ve enerji tüketimlerini sürekli olarak izlemelidir.
• Karbon Ayak İzi Azaltımı: İşletmelerin karbon salınımını azaltmak için yenilenebilir enerji kaynakları kullanmaları, enerji verimliliği programlarına katılmaları ve düşük karbon teknolojilerine yatırım yapmaları önerilir.
9. Çevresel Yönetim Sistemleri (ISO 14001)
• ISO 14001 Sertifikasyonu: İşletmeler, çevresel yönetim sistemlerine sahip olduklarını göstermek amacıyla ISO 14001 sertifikası alabilirler. Bu sistem, çevreye duyarlı bir yönetim anlayışı geliştirmeyi ve çevresel performansı sürekli olarak iyileştirmeyi hedefler.
10. Acil Durum ve Çevre Kazaları Yönetimi
• Acil Durum Planları: İşletmeler, çevre kazaları veya beklenmedik çevresel olaylar (yangın, sızıntı, patlama vb.) için acil durum planları oluşturmalı ve bu planlar doğrultusunda çalışanlarını eğitmelidir.
• Çevresel Risk Değerlendirmesi: İşletmelerin, faaliyetlerinden kaynaklanabilecek çevresel riskleri düzenli olarak değerlendirmeleri ve bu riskleri minimize edecek önlemler almaları gerekmektedir.
11. Çalışan Eğitimi ve Bilgilendirme
• Çevresel Eğitim Programları: İşletmeler, çalışanlarına çevre bilinci kazandırmak ve çevreye duyarlı iş uygulamaları konusunda eğitim vermelidir. Bu eğitimler, çalışanların çevre yönetimi süreçlerine katkıda bulunmalarını sağlar.
12.Düzenli Çevre Denetimleri
• İç ve Dış Denetimler: İşletmeler, çevresel uygunluklarını kontrol etmek için düzenli olarak iç denetimler yapmalı ve gerektiğinde dış denetim hizmetlerinden faydalanmalıdır. Bu denetimler, çevre yönetim sistemlerinin etkinliğini ölçmeye yardımcı olur.
13.Çevre Raporlaması
• Çevre Performansı Raporları: İşletmeler, çevresel performanslarını ölçmeli ve belirli aralıklarla raporlamalıdır. Bu raporlar, çevresel hedeflerin ne kadarına ulaşıldığını ve çevreye olan etkinin nasıl yönetildiğini gösterir.